یک کارشناس آموزشی و مدرس آموزش خانواده در واکنش به اظهارات رضوان حکیم زاده، معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش، مبنی بر اینکه ۴۰ درصد دانش‌آموزان فقر یادگیری دارند، به قدس آنلاین گفت: فقر یادگیری دانش آموزان پدیده ای جهانی است. با آمدن کرونا و آنلاین شدن مدارس، بسیاری از دانش آموزان دچار فقر یادگیری شدند اما خیلی از کشورهای پیشرفته برای این مشکل تمهیداتی در نظر گرفتند.

در هنگام شیوع کرونا و مجازی شدن کلاس ها، برخی بچه ها به گوشی هوشمند دسترسی نداشتند و باید منتظر می ماندند تا از گوشی پدر یا مادر استفاده کنند.

زهرا خماریان می افزاید: از سوی دیگر برقراری ارتباط در اپلیکیشن شاد یکطرفه است و در حقیقت معلم در این شبکه صرفا تکلیف می گذارد و ارتباط دوسویه بین دانش آموز و معلم برقرار نمی شود.

در دوران کرونا و یا حتی پس از آن معلم یک ویدئو ارسال می کرد که آن هم در بسیاری موارد به بهانه های مختلفی مانند نداشتن گوشی هوشمند، نداشتن فرصت خانواده یا نبود بسته اینترنت، فیلم دیده نمی شد و در نهایت مشخص نبود خود دانش آموز تکلیف را انجام داده یا والدین او.

این کارشناس آموزشی ادامه می دهد: امروز بچه ها به قدری به والدین وابسته شده اند که همواره باید یک والد کنار آن ها باشد تا درس بخوانند.

خماریان درباره حجم کتاب های درسی می گوید: حجم کتاب های درسی برای بچه های دبستانی بسیار زیاد است. شاید معلم در کلاس ۱۷ یا ۱۸ نفره بتواند محتوا را برای همه دانش آموزان تفهیم کند اما در کلاس های ۴۰ نفره به ویژه در مناطق نابرخوردار که بچه ها با مجموعه ای از مشکلات مواجه هستند معلم فرصت چندانی ندارد.

علاوه بر این، مشکلات اقتصادی، فقر فرهنگی، بی سوادی یا کم سوادی والدین، فقر غذایی، همه و همه دست به دست هم می دهند تا دانش آموزان کم برخوردار در مناطق محروم از درس جا بمانند.

سهم آموزش و پرورش در فقر یادگیری دانش آموزان چه قدر است؟

این مدرس آموزش خانواده اذعان می کند: آموزش و پرورش سهم زیادی در فقر یادگیری دانش آموزان دارد و در حقیقت با حذف پیش دبستانی ظلم بزرگی به بچه ها شده است. درحالی که ما باید حتی یک سال قبل از پیش دبستان، بچه ها را وارد سیستم آموزشی می کردیم تا آن ها مهارت های پایه مانند صحبت کردن، گوش دادن، مأنوس شدن با کتاب، آشنایی با کار گروهی و یکسری مهارت های اجتماعی و مهارت های زندگی را پیش از ورود به دبستان یاد بگیرند.

این کارشناس آموزشی در پاسخ به پرسش ما درباره تأثیر محتوای درسی بر دانش آموزان می گوید: متأسفانه طی سال های متمادی همت و تلاشی برای تغییر محتوای درسی دبستان وجود نداشته است. برای مثال حجم کتاب ریاضی از کلاس اول گرفته تا ششم بسیار زیاد است و زمان زیادی از بچه ها می گیرد به گونه ای که نمی توانند مفاهیم آن را درک کنند بنابراین وقتی وارد دوره دوم و سوم متوسطه می شوند از خیلی مفاهیم جا مانده اند و معلم های دوره های بالاتر نیز فرصتی برای جبران این کمبود و آموزش مفاهیم پایه ندارند.

وی اضافه می کند: شتاب افت یادگیری بچه ها از دولت دهم و آوردن پایه ششم در دوره ابتدایی و تغییر کتاب های درسی صورت گرفت و به مدارس فشار مضاعف آمد و به تدریج پیش دبستانی در خیلی از مدارس حذف و به دست بخش خصوصی سپرده شد.

نکته دیگر در حال حاضر نحوه تاثیر ارزشیابی توصیفی است. من موافق ارزشیابی توصیفی بودم اما آنچه این گونه ارزشیابی، وارد مدارس کرد کاغذبازی بود که زمان زیادی را از معلم گرفت بطوری که حالا مشخص نمی شود ضعف دانش آموز در چه درسی است. این عوامل موجب شد به تدریج آموزش به حاشیه برود و کارهای نمایشی این چنینی در مدارس بولد شود.

خماریان معتقد است: از دیگر معضلات آموزشی ما در دوره ابتدایی نمره دادن های کیلویی به بچه ها است.

وی می گوید: هرچند مخالف تجدید پایه بچه ها هستم اما از نظر سواد باید بچه هایی که فقر یادگیری دارند تجدید پایه شوند یا حداقل دوره های جبرانی را بگذرانند. در حقیقت از خرداد تا پایان شهریور مدارس تعطیل است و این مدت چهار ماه زمان مهمی است که متأسفانه آموزش و پرورش هیچ گونه فعالیتی برای دانش آموزان در نظر نمی گیرد.

گرچه یکسری کلاس های جبرانی برگزار می شود اما بیشتر حالت نمایشی دارد و معلم غیر متخصص برای این کلاس ها در نظر گرفته می شود و کلاس جبرانی تنها در حد یک رونویسی برای بچه ها است و اثربخشی لازم را ندارد.

پیوند فناوری با آموزش

این مدرس آموزش خانواده تصریح می کند: آموزش از طریق فناوری و شبکه شاد یک رابطه دو طرفه است، در حالی که یادگیری در جمع اتفاق می افتد. بنابراین بچه ها به تنهایی نمی توانند به مهارت ها دست پیدا کنند مگر خانواده ای که باسواد باشد و بخواهد فناوری را به فعالیت درسی برای فرزند خود تبدیل کند. اما صرف اینکه فناوری، تماشای فیلم و غیره باشد نمی تواند بچه ها را به مهارت های لازم، به ویژه مهارت زبان آموزی برساند.

آموزش و پرورش از کتاب خالی شده است یعنی محتوای درسی به قدری سنگین است که مطالعه کتاب غیر درسی در مدارس کمرنگ است در حالی که یکی از راه هایی که بچه ها می توانند روی مهارت زبانی خود کار کنند خواندن کتاب های غیر درسی و داستان گونه است.

در حال حاضر برخی دانش آموزان دبستان در خواندن، نوشتن، گوش دادن و صحبت کردن بسیار ضعیف هستند. ضعف در این مهارت ها سبب شده آن ها در دروس دیگر از جمله نوشتن سوالات علوم، درک مفاهیم مسئله ریاضی و غیره ناتوان باشند.

پایه مهارت های زبانی در کتاب های غیردرسی است. از آنجا که عنوان های درسی در کتاب های درسی برای بچه ها ارزش خواندن ندارد آن ها نمی توانند به درک مطلب و پرسشگری برسند.

تفاوت کتاب های «کمک آموزشی» با کتاب های «غیر درسی» چیست؟

این کارشناس آموزشی مخالف سرسخت کتاب های کمک آموزشی است و در این باره می گوید: کتاب های کمک آموزشی یک معضل است و به هیچ وجه پاسخگوی نیاز بچه ها نیست، به گونه ای که مسئله های خیلی از این کتاب ها تا آخر حل نمی شود، محتوای بسیاری از آن ها غیراستاندارد و در حقیقت کتاب های کمک آموزشی یک تجارت است.

این در حالی است که کتاب غیر درسی؛ یعنی کتاب های ادبیات و با کیفیت داستانی به بچه ها کمک می کند تا روند داستان را ببینند و با عناصر داستان آشنا شوند و در نهایت خزانه لغاتشان افزایش می یابد بنابراین تأثیر فراوانی در یادگیری مهارت ها دارد.

کتاب های کمک آموزشی به از بین بردن فقر آموزشی کمک نمی کند و مطمئنا آسیب زا است چراکه بچه ها از خواندن این کتاب ها لذت نمی برند و تنها دغدغه ای برای والدین و دانش آموزان است.

خماریان ارائه کاربرگ به دانش آموزان را نیز رد می کند و می گوید: ارائه کاربرگ نتیجه ای ندارد چراکه یادگیری باید کف کلاس، در جمع بچه ها و با حضور معلم اتفاق بیفتد.

سرنوشت سازترین دوره آموزشی

این کارشناس آموزشی که بیشترین سال های تدریس خود را در پایه اول گذرانده است ادامه می دهد: کلاس اول دبستان مهم ترین و سرنوشت ساز ترین دوره آموزشی هر دانش آموز است. متأسفانه از دیگر دلایل فقر آموزشی در سال های اخیر این است که معلمانی از سر بیکاری، بدون تجربه، بدون آموزش درباره محتوای کتاب های درسی، کلاس داری، آشنایی با حقوق دانش آموز، چگونگی ارتباط با بچه ها مشغول تدریس در پایه اول شده اند.

در حقیقت آموزش و پرورش به عنوان تنها متولی دانش آموزان بیشترین ظلم را نسبت به بچه ها روا می دارد و ناقض حقوق کودکان است چراکه محتوایی غیر از نیاز بچه ها در اختیارشان قرار می دهد و حجم زیادی از محتوای درسی روی دوش بچه ها می گذارد بنابراین مادامی که چنین رویه ای برقرار باشد به نتیجه ای مطلوب نخواهیم رسید.